Rozporządzenia gminy poznańskiej

Jednym z najtragiczniejszych wydarzeń w dziejach Poznania była epidemia cholery z 1831 roku. W następstwie trwającej ponad pół roku zarazy śmierć poniosło wielu mieszkańców miasta. Władze pruskie szukały skutecznego sposobu zatrzymania rozprzestrzeniania się choroby. Wprowadzono surowe przepisy sanitarne. Wśród osób aktywnie zaangażowanych w akcję niesienia pomocy najbardziej potrzebującym wyróżniał się rabin gminy poznańskiej Akiva Eger. Pomagał on nie tylko swoim współwyznawcom, ale również przedstawicielom innych wyznań.

Jego godna postawa została doceniona przez samego króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III, który w imieniu naczelnego prezesa Wielkiego Księstwa Poznańskiego, Josepha von Zerboni di Sposettiego, przekazał Egerowi list dziękczynny. Według jednej z anegdot, ze względu na obchodzony szabat Akiva Eger nie mógł otworzyć koperty i poprosił von Zerboniego o zrobienie tego w jego imieniu.

Działalność rabina Akivy Egera koncentrowała się wokół prób zahamowania rozprzestrzeniania się zarazy wśród członków poznańskiej gminy żydowskiej. W zachowanej korespondencji rabina oraz wspomnieniach pozostawionych przez jego uczniów możemy znaleźć interesujące wzmianki na temat sposobów walki z epidemią cholery wśród poznańskich Żydów:

„[…] Synagoga może być tylko częściowo zajęta przez modlących się w jej wnętrzu Żydów. Cały dochód pochodzący z podatku micvot (religijne nakazy) będą przekazywane gabaj cadaka (urzędnik w gminie żydowskiej zajmujący się dobroczynnością) jako fundusz na dobroczynność w celu zatrzymania plagi wśród biednych i ubogich. Modlitwy podczas świąt Rosz Ha-Szana (żydowski Nowy Rok) ulegają skróceniu i trwają od godziny 5 rano do godziny 10 rano. Każdy uczestnik nabożeństwa musi zjeść śniadanie przed przybyciem do synagogi. Jeśli ktokolwiek czuje się źle powinien swoje uczestnictwo w modlitwie zakończyć niezwłocznie po pierwszym zadęciu w Szofar (instrument dęty wykorzystywany podczas święta Rosz Ha-Szana). Podczas święta Jom Kipur (tzw. Dzień Pojednania – pierwszy dzień rozpoczynającego się Nowego Roku) palące się świece muszą zostać zgaszone po modlitwie Kol nidre (modlitwa śpiewana w przededniu Jom Kipur) żeby wonności nie pozostawiały zanieczyszczonego powietrza w synagodze. Świece mają zostać ponownie zapalone przed kolejną modlitwą Neilah (modlitwa kończąca święto Jom Kipur – tzw. zamykanie bram). Do synagogi podczas Jom Kipur ma zostać wezwany lekarz i każdy kto będzie się czuł źle jest zobowiązany się do niego udać. Kto złamie powyższe postanowienia i zagrozi innym [uszczerbek na zdrowiu (sic!)], jego dusza będzie pozostawiona sama sobie, a sama w przyszłości zostanie osądzona […]

 

– tłum. Mikołaj Wojciechowski.

ר׳ אברהם וורעשנר, שאלות ותשובות רע׳׳א, פסקים וכתבים.

[R. Avraham Wreschner, Pytania i odpowiedzi rabina Ekivy Ajgera, postanowienia i listy]

Jahrbuch der Jüdisch-Literarischen Gesellschaft, Frankfurt a, M. 1904, s. 27-79

Powyższe wypisy pochodzą ze wspomnień najbliższego ucznia rabina Akivy Egera, rabina w Żerkowie Avrohoma Abusha Wreschnera (zmarł w 1875 r.). Całość została spisana po hebrajsku, natomiast opublikowane fragmenty w języku niemieckim wydał jego wnuk, rabin szamotulski L. Wreschner. Korzystałem z hebrajskich wpisów z tychże wspomnień.

Mikołaj Wojciechowski

Rabin Akiva Eger jest jedną z postaci, o której opowiadamy w ramach Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego.

Folder do pobrania tutaj